CNF SG Pu Zing Cung le The Chinland Post Biaruahnak

Biaruahtu- Salai Josephbawi

 

Na chungkhar le atulio na umnak?

Ka Nupi hi Tlim Na asi. Fapa pakhat le Fa Nu pahnih kan ngei hna. Colorado State, U.S.A ah kan um.

Na Sianginn kainak le Zeitin, Zei lungput in dah CNF na luhning a si?

Tang Hra Falam High School in ka awng. Rangoon University ah 1979 kum in 1983 tiang Sianghleirun ka kai i B.A degree ka la. 1988 kum Democracy cawlcanghnak ah Hakha khua in ka tel ve.Septembr 18, 1988 ah Ralkap nih ram nawlngeihnak (aana) an lak than caah Ralkap uknak kan hrawh lo ah cun kan MIPHUN a loh khawh leng ah kan RAM tiang an ka chuh khawh caah 1989 January thla ni (4)  ah CNF ah ka luhnak asi.

Atulio CNF le UNFC/ Alliances dangdang ah rian na tuan/ natlaihmi?

CNF ah Secretary General rian ka tlai. UNFC ah Council member ka si.

CNF riantuannak ah na harhbik le na nuamhbik mi?

Chin miphun hna pengtlang ttanhtuknak lungthin kan ngeih i CHIN ah ifuntom ding i zuam hi a har bik asi. Lungrual te i kan CHIN unau rual tlawnlen tti le riantuan tti hi a nuam bik ka ti.

Ramchung ramleng um Chin unau ipehtlai thannak caah na chunmang le na saduhthah?

Kan ram ah thlennak le thanchonak a chuah ter tu ding cu RAMchung um kan miphun an si. Cu ban tuk thlennak le thanchonak chuahkhawhnak ding caah ram leng um kan miphun nih ngeihchiah in si seh, ruahnak in si seh, thazong in si seh kan itel  lekan tuan ve a herh. Ram leng um CHIN miphun vialte nih khua kan ruah tik ah le rian kan tuan tik ah kan hram kan bunhnak cu kan ram CHINLAND hi a si ding asi. Cu ti kan ni pehtlaih ding hi ka saduhthah bik asi.

CNF he policy aa khatmi party, hriamtlai bu pawl cungah na ruahnak/hmuhning. Aluancia riantuantinak  le hmailei riantuan tiding timtuahmi chim awk tha a um hnga maw?

CNF he policy aa khat mi, Ramchung ramkhelriana tuan mi party pawlhe riantuan tti khawh kan si. Cu ve ban tuk in thlangcung mi hriamtlai bu pawl he 1989 kum thok in ni hin ni tiang ramkhelrian bukomh (Political Alliance) asi mi National Democratic Front (NDF)  le United Nationalities Federal Council (UNFC) ah fek tein kan dir tti peng i rian kan tuan tti peng. Hmai lei zong ah CNF policy he a khat mi zei ban tuk ram, parti, mibu le mipi hna paoh he  riatuan tti ding kan si ko lai.

2015 thimnak kong siseh, Chin Party pawl sin ah chim na duhmi le siter na duhmi a um maw? Chim awk tha ahcun chim kan duh ko?

Chin party pawl hi BU tampi ah itthen  loin BU khat ah i fon hna seh law ka duh bik. 2015 kum thimnak ah  mipi nih kan caah a tha bik in rian atuan lai tiah an ruah mi party kha thimfung (ME) pe hna seh law cu nih cun kan ram aa thlennak caah tampi a bomhchanh lai.

Tutan Mindat nan kal ah Kawl le Chin hawikom rualremnak lungphun nan va zohpah tiah thawng kan theih. Hi lungphun na hmuhning le hi nihhin zeidah a langhter tiah na ruah?

Htti Lin khua ah Kawl le Chin hawikomh rualremnak lungphun a um ti hi kan theih leng mang mi le hmanthlak ah kan hmuh leng mang mi asi. Hi nih alangh ter mi cu Chin le Kawl hi miphun dang kan rak si i kanmah tein a rak i uk mi, ram a ngei mi kan si ti alangh ter. Ram khat ah rak um si uh sih law kha ti khan rualremnak zong rak tuah a herh hnga lo i lungphun tiang zong tuah ahau hnga lo. Cu lungphun cu Httilin khua chung ah a um tik ah Kawl le Chin ramri a naih biknak khua ah an rak tuah ti a fian ter.  Kanpetlet le Mindat area a um mi khua nu khua pa a thei mi zong nih mirang chan lio an tuah mi MAP he tha tein an kan chimh tik ah kan Chin State leng ah  a rak phan mi kan RAMa tam ngai ti a kan fian ter. Kan zoh mi lungphun hi tlakrawh chia te te lawng a pong te khin aa pong mi asi. Kawl nih miphun khat ah an kan ser hnek caah hmuh ter le hmunh ter an duh lo  mi a si ti a fian ter ngai. Kan tuah than a herh tiah kan ruah.

Chin National Day kan tuahtawnning hi zei muikeng seh tiah saduh na thah. (biana.. ramkhel/nunphung/event sawhsawh)

Chin National Day nih Chin miphun hna hi miphun phun khat kan si le ram ngei kan si nak a langh ter. Democracy phunglam kan rak i thim ni asi caah Chin National Day le Democracy hi tthen awk a tha lo. Cu ban tuk in miphun le ram, Uknak phunglam he aa pehtlai mi NI sunglawi a sicaah  a sawh sawh in hman lo in ramkhelrian kong he pehtlai in a thlum al bik tiah kan ruah ning in hman ah a tha. Cun khoi ka ram, khoi ka hmun kan um hmanh ah a mah a ni theng te ah Chin National Day hi kan hman a herh. Zei ban tuk rian le uk tu, hruai tu hna nih an kan thloh len hmanh ah kan miphun ni ah cun dinhnak (Leave) lak ko i sunglawi tein a ni theng te ah kan tuah ding hna asi.

Chin kan ramri (Boundary) kong he pehtlai in CNF nih zei policy dah a ngeih, chuhcia mi kan Chin ram vialte halthan khawh dawh kan si lai maw? Fiang deuh in na kan leh ahcun kan I lawm ko hnga?

A rauh hlan ah ramkhelrian kong ceihhmainak (Political Dialogue) kan ngei hna lai i ramri kong iceihhmai asi te lai. Cu tik caah a tu tein CNF Department pakhat nihkan ramri um tu ning kong aa hlat hlai cuahmah lio asi. CNF nih Chin State caah rian kan tuan kan ti bal lo i CHINLAND caah rian kan tuan kan ti zungzal. Chin miphun vialte aa tlai thliahmah tein kan umnak ram kha kan ram CHINLAND cu asi. Cu ram humhimnak ding caah kan pu pa chan in feile nam he an rak kilven i a tu chan tiang kilven kan i timh mi ram hi asi.

March, 2014 Chin ram milurelnak ah CNF nih dohdalnak le ani thawnpiak ding cathanh nan chuah. Chin kan si tiin nan ti ahcun nan phunfa (tribe/clan) tete a tlau lai, CNF nih nan phunfa tlau duh ruangah Chin tiah min thlakter an in timh hna a si tiah cozah upa pakhat nih atinak kong hna zong The Chinland Post in thawng kan theih. Hi kong he pehtlai in fiang deuh in na kan chimh khawh ahcun kan duh ngai ko. Chin tiin thlak ahcun phunfa pawl caah zei fektlaih(guarantee) dah a um ti zong na kan fian khawh ahcun kan I lawm ko hnga. ( Ref: Chin National Conference zohchih zongin)

1983 ah General Newin nih milurelnak a rak tuah. Cu iaa tinh mi cu Tlangcung mi hna cu mitlawm te an si. Khrihfa biaknak, Muslim biaknak le Hindu biaknak cu mitlawmte biaknak asi. Cu caah Burma ram cu Kawl miphun ram asi i Buddhist  biaknak ram a si ti kha vawlei cung ah thanh a duh caah asi. Cu ve ban tuk in a tu lio Cozah zong nih an timh thiam thiam ve. Cu caah tlangcung miphun pawl he ruahtti hmasanak ngeih lo in Tribe te te kha miphun tiah ti riangmang in  Code number a pek dih mi hna hi asi. 2014 milurelnak i a phi a chuak mi kha zoh in CHIN chung ah  tribe cuzah an um ti hmanh si ti lo in miphun cu zah an um tiah a phuan pin ah Burma ram chung ah miphun 135 or cu zah kan um tiah a phuan te lai. Zei caah tiah a form hrim hrim ah miphun (Lu-myoe) tiah fiang tein a tial caah asi. Myoe-Nyua-Suh ti seh law cu a dang in ruah khawh deuh a si hnga.2014 milurelnak ah CHIN tiah kan thlak thawng in kan Chin Tribe vialte kanhimnak deuh asi lai. Zei caah tiah CHIN miphun nih mah te khuakhan lairelnak ( Self-determination) kan hmuh lawng lawng ah kan mah tein thanchonnak le i sersiamnak kan ngei kho lai. Kanholh le kan ca kan dirkamh kho lai leng ah kan thancho ter kho hna lai. Kan nunphung hna kan kilven khawh in kan tthancho ter khawh hna lai. CHIN ah kan dir lo ah cun TRIBE 53 kha miphun ah an kan pom hnga imilu a tlawm tuk mi le a hme te te a si mi miphun kha mah tein khuakhan lairelnak nawl kan hmuh lai lo pin ah  kan holh kan ca le kan nunphung zong kan cawng in kan hmang kho lai lo. A tu lio ban tuk tein KAWLCA le KAWLHOLH an kan cawn ter lai. Kum zabu khat chung ah a lo tlau kho mi dirhmun ah kan dir hna lai. Cu ti si ding cu an ni tinh mi asi caah CHIN ah fek tein dir kan herh nak hna asi.

Atulio Tlangcung hriamtlai UNFC le Cozah remdaih nan serning le atu zei dirhmun ahdah nan um tin a kan chim kho hnga maw?

UNFC le Cozah hi 2013 February 20 ah voi khat, 2013 September ni (8) ah voi khat tiah voi hnih kan ni tong. Cu hnu cu tonnak kan ngei ti hna lo. A ruang cu UNFC chung ah aa tel lo mi UWSA, Mongla, RCSS, DKBA, ALP, ABSDF,AA ti baktuk in hriamtlai bu an rak um ve caah kan zapi tein hmunkhat ah lungthinkhat tein dir  tti i Cozah he ichonh tti a tha tiah kan ruah caah 2013 October ni 30 in November nih (2) tiang KIO hmunhlipi “Laiza” ah hriamtlai bu vialte kan ni tong hna i Hmun khat teah ramkhelrian ceihhmainak kan ngei tti hna lai tiah biakhiahnak kan ngei hna. 2014 January 20-25 karlak ah KNU ram, Law khee lar hmun ah Tlangcung hriamtlai bu vialte kan ni tong than hna i “Rampumhuap Kahngolnak hnatlaknak Ca” ( Nationwide Ceasefire Agreement” kan ttial hna. Mah kan hnatlak mi cu Cozah sin ah kan phanh pi cang. Cozah lei zong nih 2014 February ni (20) “ Rampumhuap kahngolnak hnatlaknak ca” an rak tial ve. Ralkap deuh nih an tial mi asi. Hi pahnih hi aa hlat ngai ngai i zei dah kan lawh te lai kan thei lo. March 9,10, 2014 i NCCT le UPWC an ni ton lio ah kapkhat lei in minung (9) veve aa tel mi Committee nih hi pahnih hi cherhchan In  Hnatlaknak pakhat a chuah khawhnak ding caah tial hna seh tiah hnatlaknak ngeih asi caah a rauh hlan ah kap hnih kan ni tlaih ding mi hnatlaknak pakhat achuak men lai tiah zumhnak kan ngei.

Atulio Cozah nih riantuan awk tampi athawk. Inntek company le minung zong nih inntek minung a kan hmanlonak cungah duhlonak biathli tampi a leng. Hi cungah na hmuhning le Inntek minung nih zeidah tuah kan herh tiah na ruah?

Chin State chungah a lut mi Company paohnih aa riantuantu ah Inntek Chin miphun a kan hman ding asi. Man fawi aipat tiah State leng mi minung hman ding an si lo. Inntek Chin miphun zong nih State dang hna kan ram chung ah rian an rak tuannak hnga lo kan mah nih riantuan kan ni thawh a herh. Midang, State dang nak in kan man a fah deuh ah cun Company hna nih an kan hmang lai lo. Kan Cozah hi kanmah tein khuakhanlairelnak nawl a ngei rih lo mi, Central nih fialchom a tuah mi le 2008 ramuknak phunghram tang ah a um rih mi an si caah kan State ag midang hna rak luh kha PHUNG nih a kan kham piak lai lo caah Chin State ah miphun dang hna rian an rak tuan mi hi Chin miphun nih Riantuan zuamnak in kan kham a herh lai.

CNF nih Kawlram thimnak ah Party dirh in luhlo kan itim tiah nan chim thawng kan theih. Asi ahcun the Chin National Army (CNA) caah zei fektlaih (Guarantee) dah nan ngeih, nan duhmi ramser kho cang ulaw zeitin dah ralkap pawl tawlrelding saduh nan thah. Chim awk athat ahcun kan I lawm ko hnga?

CNF nih ramkhelrian kong Cozah he a chim a rel tik ah Federal Army kong a chim rel chih lai. Cu ah cun kan State cio in State Ralkap asilole kan State kilvengtu Hriamtlai  bukan ni ngeih a herh ning ceihhmainak kan ngei lai. Cu ah cun CNA hi tuanvo pek ding in saduhkan that. Cu leng ah Federal Ralkap zong ah State nih kan thlah ve mi ralkap bu an ni tel lai. Ralkap Lutlai zong ah i tel a herh lai. Cu caahFederal Union Army kan dirh tik ah CNA hi hmunhma an ngei ve lai.

Atulio remdaihnak hi cat sehlaw ahlannak in azual deuh lai ti chimcio a si. Atulio Cozah he nan ipehtlai in ramkhel chonbiaknak (Political Dialouge) ah luhpi taktak an in tim hna maw? Zei dirhmun ah dah nan um timi theih kan duh ko.

Ramkhelrian chonhbiaknak (Political Dialogue) ah an kan luh pi ko lai. Cu lo ah cun ram dang hmai, mi hmai an khap lai lo. Asinain 1947 in hram aa bunh mi dirhmunkhahnak he aa khat mi Federal ramkomh dirh ding le Democracy phung ning tak tak kal ding kan ni ceih tik bel ah cun kha hlan an ngeih mi lungput kha aa thleng kho te lo men lai. Zei caah tiah 2008 Phunghram a tial tu cu a tu lio a kan uk tu ralbawi hna hi an si i kum khat hnih ah an dirhmun kha an thleng kho theng lai lo.Caan sau deuh cu lak a hau kho men.Cu caah thlennak tak tak kan chuah pi lo ah cun kan kap hnih in a hlan Gen Khin Nyunt chan ban tuk in hrisau piin cun kan ni hreng hna lai ka zum lo. Kan ni kap than te ko lai. Cu tik ah a hlannak in a fak deuh mi le a hraat deuh mi ral kan ram chung ah a chuak than kho men tiah an chim mi hna hi asi lai tiah ka ruah.

Chin National Day, Mindat kalpah in Kanpetlet, Mindat, Matupi hna ah mizapi he ton biaruahnak nan va ngeih ti thawng kan theih. Thlanglei Chinmi zeitluk in dah ramkhel lungput ah an hliphlau, CNF an hmuhning le Chin timi ah lungkhat in an dirkhawh timi na hmuhning?

Thlanglei um mi Mindat, Kanpetlet le Matupi a um mi hna hi CHIN ah an lung a hmun ngai ngai. Miphun ah an ni fian ning a pical ngai ngai. Pu Wun Tu Maung hrim hrim nih a roh ta mi hna lungput asi caah upat awk tlak an si. Miphun an daw. An ni biatak. An lung a fek. CNF hi a thuk piin an rak kan thei lo nain chik khat can tawi te chung  bia kan ni ruahnak hna ah kan ni tinh mi an lung a pem colh. Tampi nih an kan dirkamh colh. Mirang hna hmanh ttih lo in a rak doh hmasa bik tu an si i an mit hmai ah lungawtawmnak le ttihnak muihmai an keng lo. Kan ni bochan ngai ngai hna.

Chin ramkheltu (Chin Politician) ahhin aho dah na uarbik, zei ruangah a si?

Chin Politician lak ah Pu Wun Tu Maung ka uar bik. Chin miphun lak ah political party a dirh hmasa bik tu asi leng ah CNDay achuah pi tu kan pa a si. Hriamnam a tluk in ngei hna hmanh hlah seh law a miphun luatnak caah mirang sin ah luatnak (Independent) a rak hal hna. KAWL miphun ban tuk in MIPHUN dang tekan si ti fiang tein a dir pi i a miphun chung zongah cu ruahnak cu thlaici bang kan lung chung ah a kan tuh piak. Kan miphun pa a si tiah ka ti zungzal.

Miphun le ram caah na siaherh biachah duhmi?

Kan hmurka le kan bia le hla lawng in kan ram le miphun dawt si lo in kan tuah sernak in kan miphun le kan ram daw hna uh sih. Ram le miphun caah nikhat ah suimilam (1) hmanh, Fang khat hmanh i thawh ttung lo in kan miphun nih mah tein khuakhan lairelnak nawl le Federal ramkomh kan hmuh khawh lai lo caah  tuahsernak in kan ram le miphun dawtnak langh ter cang hna uh sih.