Biaruahtu__ Salai Josephbawi
Chin National Front (CNF) Secretary General-1 (Party zung Lutlai) Pu Paul Sitha cu Kawlram Rakhel ruang ah kum 25 hnu ah a voikhatnak chungkhar dihlak he March 10-26 chung chuah semnak Matupi a va phan I The Chinland Post he ava hmuh tonmi kong he pehtlai in Salai Josephbawi,The Chinland Post nih tlawmpal biaruahnak kan ngei kho. Pumpak a va hmuhtonmi kong siseh, CNF aiawh in Chin mizapi ca ah theih awktlak tiah ruahmi biahalnak kan van ngei kho. Pu Paul Sitha cu Matupi Peng Darling khua ah achuakmi asi i Kawlram ramkhel buaibainak ruang ah 1988 in CNF a lut vemi i 2008-2011 chung CNF General Secretary dirhmun in a rak tuan balmi zong a si.
 |
| Pual Sitha/Fb |
TCP: Tutan na hung tlunnak kong le na hmuhton tlawmpal na kan chim kho hnga maw?
PST: Tutan ka hung tlun cu Kum 25 hnu ka voikhat tlun a si i cingla rualchan ton duh le khua le ram hmuh duh ah a si ko. Biaruahnak kaupi cu ka va ngei kho lo nain hawikom le political party cheukhat pawl, mino bu, nubu pawl he biaruahnak ka va ngei kho. Tu lio an lung a umbikmi cu ram ukning a thlen thluahmahmi cung ah zei bantuk lei in dah khua le ram, miphun le mah le community ca ah kan tuan khawh ve lai ti hi an i ruah ngai, an lung zong a tho. Zeitin dah kar kan hlan lai tibelte ahramdomhding an i harh deuh rih. Cucu kan ram ah Ramkhel bu a si lomi mizapi dirhmi (Cummunity Based Organization_CBO) phun an um lo tikah a bubu in riantuan ningcang le cawlcangh ning an i harh deuh rih khi asi.
TCP: Cu bantuk mizapi lei dirhmi bu kar hlannak ahcun teh zeidah ahau hnga tiah na ruah?
PST: Mizapi dirhmi (Community Based Organization) dirh i riantuan cu an duh ngai. Kan i ceihhmai hna tikah, cheukhat khua upa cu ramkhel bu (political party) ah a ttuan mi an si i, an i telnak party rian le zaatlang dirhmi mipi bu nih tuan dingmi rian kha an hleidang kho deuh rih lo i, party leikap deuh tanh phun in, lemsawi in I hnek deuh nak lungput in hruai le kalpi aa timhmi an um len rih. Mizapi bu (Community Based Organization) timi cu mipi ca ah thiangte le zalon te-in dirhmi Nubu le mino bu an si kha a biapi ngaingai. Ramrian tuan party asilo-ah, biaknak asilo-ah cozah tang dor hrimhrim asi sawk asi lo. Cu lawng ah aa thlen cuahmahmi uknak tang ah mizapi nih thil theitlai an chuahpi khawh lai. Tulio te cu cozah lei zong an i laklawh pah lio te a si i, mizapi nih an bawmh thiam a herh ngai in ka hmuh. Matupi khuachung Mino le Nu hruaitu pawl lungput zoh ah, Chin timi miphun zaapi huap in cawlcangh khomi hmala tu um sehlaw, a cawlcang kho cawlh ding khi ansi. Bia kan i ruahnak tete ah an lungduh lawng si lo in zatlang ca ah thiltha an tuah mi tete hmuh ding an tam ngai. Bu hruainak phun in tuan kho hna sehlaw, hma a kal tuk ding khi a si.
TCP: Ramchung thanchonak tungtlang (infrastructure) lei zeidah a lawh. Atulio mizapi nih an herhbik i Cozah nih tuahpiak hmasa a herh ko tiah na ruahmi?
PST: Ram thanchonak tungtlang (Infrastructure) lei cu tthanchonak a um lo tluk asi. Minung nunnak ah aherh cemmi Ti, Mei le Lam (tlawnkal nak) pawl zoh a tlamtling lo tuk rih khi a si. Matupi khuachung ah Block (yat kuat) pa 5 a um i, Mei (Electricity) hi, nikhat dan a-hleh-ciah in pek an si. Cu hmanh cu nihnih dan ah zanlei nazi 6 in 9 tiang Suimilam pa 3 chung lawng asi. Ramthanchonak rian awt kho ding ahcun, Ti, Mei le tlawnkalnak lampi pawl hi a hmasa bik ah sersiam a hau tiah ka ruah. Hi pawl hi tlamtling in hmu kho hna seh law thanchonak rian zawng awt kho cawlh asi ko lai. Cun pehtlainak mobile phone tower hi an bunh colh a herh. Tulio Chin ram chung khuadang in Matupi lei phone chonh kho ahar ngaingai. Kuttlaih phone pawl an bunh piak kho ahcun,mipi thabatnak tampi achawng lai i, mizapi mit a auter lai, thil tampi an theih kho lai. Atu liote mipi nih an orh cemmi cu Mobile phone hi dah a si hnga ti ding khin a um. An herhnak Demand a sang taktak ko.
TCP: Ramkhel boruak zeidah an va lawh, tlawmpal in an sin bia leng na kan chim kho hnga maw?
PST: Cozah riantuan nih mizapi duhmi vialte an tuan kho lo. Cu caah, mipi bawmhchanhnak an herh ngai. Cu bantuk tuah kho ding ahcun, mipi bu (civil organzation) dirhchuak in riantuan kho ding hi cozah zong nih a zuampi taktak hna a hau ko. CNP le CPP fonh ding kong zong cu an chimh len. Matupi, Mindat lei i a um mi an local EC pawl nih cun, fonh an duh dih, i fonh kho ding zong hma an lak len hna nan, cunglei lutlai hruaitu pawl an i rualrem kho rih lo tiah a kan chimh len. Hruaitu lei buaibainak (leadership piah-ta-na) deuh nih a kan kham rih tiah an chimh pah thawng ka theih.
TCP: 2015 ah Ramchung thimnak a um than cang lai i zei bantuk mi dah vote deuh awk an si. A Minung zoh in maw pek ding an si deuh maw? An phunghram le lam kalpimi zoh in dah pek a tha tiah na ruah?
PST: Kannih tlangcungmi (taing-yin-taa) pawl nih cun rammi kalphung (national policy) fiangte a ngei mi, miphun a dirhkamh mi, miphun thanchonak caah biatak te a ttuan dingmi party kha kan dirpi awk asi. Minung zoh in, kan kal ahcun a rauh hlan ah kan miphun identity pawl hi kan hloh kho mi a si. Atu te in kan miphun chung ah rammi tlaichan sinak (nationalism) thlai ci hi kan kheu ter a hau cang. A minung zoh in kan kal rih ahcun ramkomh Cozah( Yangon/ Naypyidaw) he ai chonh khawh deuh mi kha kan support peng a hau lai. Mahte khuakhan lairelnak lam kan pial chin hluahmah lai. Ziah tiahcun, kanmah te in thil ti khonak kan nei rih lo.
TCP: Atulio CNF Party zung lutlai Secretary dirhmun in na si i CNF kong ramchung mizapi nih thei awk tha in chim na duhmi?
PST: Atu lio cozah he remdaihnak kan tuahmi hi CNF le Cozah ca ah tuahmi a si lo. CNF i aa tinh mi cu Chin miphun zalonnak hmuh kho kha asi. CNF nih amah vote (me) hmuh kho ding politic a khel lo i, khel zawng aa timh hrimhrim lo. Ram le miphun caah a herh ning poah in a tuanmi dothlenbu asi caah mipi nih CNF hi ramkhel party pakhat bantuk hmu lo in, mipi he hmunkhat te in ramrian tuanti a biapi ngai. Dothlennak kan tuahmi hi CNF le a chung i a ummi pawl caah tuahmi dothlennak asi lo. Mipi dothlennak a si ti hi mipi nih kan theihpi hram uhlaw, ramrian he pehtlaih in, mipi lei nih a bu, a party le pumpak zong in ruahnak kan cheuhbauh uhlaw, chimhrim kan herh zawnah, hmaizah lote-in rak kan chimhring hram ko uh tihi chimh le cah ka duh mi asi.
TCP: Cozah zong nih Remdaihnak ser u Party ser u law Thimnak i cuh ve u tiin an in ti hna. Mizapi zong nih zeitin dah asi lai tiah theih an duh ngai.
PST: Hi konghi 2003 Party Conference (avoi 3nk) ah CNF hi ramchung ramkhel bu phun ah dirh lo ding bia khiahnak kan rak ngei cang. CNF nihcun, kan Chinram le Chinmiphun kanmah ten khuakhan lairel kho, Miphun zalonnak le ram thanchonak tuan a duhmi zeibantuk bu le ramkhel party poah he lungtho le biatak tein riantuanti kan i timh peng. Minung, Abu le party kha kan zoh mi asi lo. Miphun le ram ca ah an kalpimi policy tukha kan zohmi cu a si.
TCP: Atu CNF hi Hakha Thantlang ta tiphun in Chin unau cheukhat lei nih an ruahpeng i hi kong ah na hmuhning chim awk a tha lai maw?
PST: A minung zoh in an chim i a si. A taktak ahcun CNF i policy tu hi zoh ding a si. CNF nih Hakha Thantlang ca lawng a tuan lo. Chinmi zapi ca ah dothlennak a tuahmi bu a si. Chin State lawng hmanh si lo-in Chin state lenglei a ummi Chin miphun zaten huap in policy a tial i a kal pi ko. Atu zong inn-kaa nganpi onh in, Chinmi zapi i tel kho ding kalning tungtlang (Formation) hna a tuah chin lengmang. Ahopaoh luh khawh, tuanti khawh, ruahnak pek khawh le sawisel khawh a si ko. +++
PST: Tutan ka hung tlun cu Kum 25 hnu ka voikhat tlun a si i cingla rualchan ton duh le khua le ram hmuh duh ah a si ko. Biaruahnak kaupi cu ka va ngei kho lo nain hawikom le political party cheukhat pawl, mino bu, nubu pawl he biaruahnak ka va ngei kho. Tu lio an lung a umbikmi cu ram ukning a thlen thluahmahmi cung ah zei bantuk lei in dah khua le ram, miphun le mah le community ca ah kan tuan khawh ve lai ti hi an i ruah ngai, an lung zong a tho. Zeitin dah kar kan hlan lai tibelte ahramdomhding an i harh deuh rih. Cucu kan ram ah Ramkhel bu a si lomi mizapi dirhmi (Cummunity Based Organization_CBO) phun an um lo tikah a bubu in riantuan ningcang le cawlcangh ning an i harh deuh rih khi asi.
TCP: Cu bantuk mizapi lei dirhmi bu kar hlannak ahcun teh zeidah ahau hnga tiah na ruah?
PST: Mizapi dirhmi (Community Based Organization) dirh i riantuan cu an duh ngai. Kan i ceihhmai hna tikah, cheukhat khua upa cu ramkhel bu (political party) ah a ttuan mi an si i, an i telnak party rian le zaatlang dirhmi mipi bu nih tuan dingmi rian kha an hleidang kho deuh rih lo i, party leikap deuh tanh phun in, lemsawi in I hnek deuh nak lungput in hruai le kalpi aa timhmi an um len rih. Mizapi bu (Community Based Organization) timi cu mipi ca ah thiangte le zalon te-in dirhmi Nubu le mino bu an si kha a biapi ngaingai. Ramrian tuan party asilo-ah, biaknak asilo-ah cozah tang dor hrimhrim asi sawk asi lo. Cu lawng ah aa thlen cuahmahmi uknak tang ah mizapi nih thil theitlai an chuahpi khawh lai. Tulio te cu cozah lei zong an i laklawh pah lio te a si i, mizapi nih an bawmh thiam a herh ngai in ka hmuh. Matupi khuachung Mino le Nu hruaitu pawl lungput zoh ah, Chin timi miphun zaapi huap in cawlcangh khomi hmala tu um sehlaw, a cawlcang kho cawlh ding khi ansi. Bia kan i ruahnak tete ah an lungduh lawng si lo in zatlang ca ah thiltha an tuah mi tete hmuh ding an tam ngai. Bu hruainak phun in tuan kho hna sehlaw, hma a kal tuk ding khi a si.
TCP: Ramchung thanchonak tungtlang (infrastructure) lei zeidah a lawh. Atulio mizapi nih an herhbik i Cozah nih tuahpiak hmasa a herh ko tiah na ruahmi?
PST: Ram thanchonak tungtlang (Infrastructure) lei cu tthanchonak a um lo tluk asi. Minung nunnak ah aherh cemmi Ti, Mei le Lam (tlawnkal nak) pawl zoh a tlamtling lo tuk rih khi a si. Matupi khuachung ah Block (yat kuat) pa 5 a um i, Mei (Electricity) hi, nikhat dan a-hleh-ciah in pek an si. Cu hmanh cu nihnih dan ah zanlei nazi 6 in 9 tiang Suimilam pa 3 chung lawng asi. Ramthanchonak rian awt kho ding ahcun, Ti, Mei le tlawnkalnak lampi pawl hi a hmasa bik ah sersiam a hau tiah ka ruah. Hi pawl hi tlamtling in hmu kho hna seh law thanchonak rian zawng awt kho cawlh asi ko lai. Cun pehtlainak mobile phone tower hi an bunh colh a herh. Tulio Chin ram chung khuadang in Matupi lei phone chonh kho ahar ngaingai. Kuttlaih phone pawl an bunh piak kho ahcun,mipi thabatnak tampi achawng lai i, mizapi mit a auter lai, thil tampi an theih kho lai. Atu liote mipi nih an orh cemmi cu Mobile phone hi dah a si hnga ti ding khin a um. An herhnak Demand a sang taktak ko.
TCP: Ramkhel boruak zeidah an va lawh, tlawmpal in an sin bia leng na kan chim kho hnga maw?
PST: Cozah riantuan nih mizapi duhmi vialte an tuan kho lo. Cu caah, mipi bawmhchanhnak an herh ngai. Cu bantuk tuah kho ding ahcun, mipi bu (civil organzation) dirhchuak in riantuan kho ding hi cozah zong nih a zuampi taktak hna a hau ko. CNP le CPP fonh ding kong zong cu an chimh len. Matupi, Mindat lei i a um mi an local EC pawl nih cun, fonh an duh dih, i fonh kho ding zong hma an lak len hna nan, cunglei lutlai hruaitu pawl an i rualrem kho rih lo tiah a kan chimh len. Hruaitu lei buaibainak (leadership piah-ta-na) deuh nih a kan kham rih tiah an chimh pah thawng ka theih.
TCP: 2015 ah Ramchung thimnak a um than cang lai i zei bantuk mi dah vote deuh awk an si. A Minung zoh in maw pek ding an si deuh maw? An phunghram le lam kalpimi zoh in dah pek a tha tiah na ruah?
PST: Kannih tlangcungmi (taing-yin-taa) pawl nih cun rammi kalphung (national policy) fiangte a ngei mi, miphun a dirhkamh mi, miphun thanchonak caah biatak te a ttuan dingmi party kha kan dirpi awk asi. Minung zoh in, kan kal ahcun a rauh hlan ah kan miphun identity pawl hi kan hloh kho mi a si. Atu te in kan miphun chung ah rammi tlaichan sinak (nationalism) thlai ci hi kan kheu ter a hau cang. A minung zoh in kan kal rih ahcun ramkomh Cozah( Yangon/ Naypyidaw) he ai chonh khawh deuh mi kha kan support peng a hau lai. Mahte khuakhan lairelnak lam kan pial chin hluahmah lai. Ziah tiahcun, kanmah te in thil ti khonak kan nei rih lo.
TCP: Atulio CNF Party zung lutlai Secretary dirhmun in na si i CNF kong ramchung mizapi nih thei awk tha in chim na duhmi?
PST: Atu lio cozah he remdaihnak kan tuahmi hi CNF le Cozah ca ah tuahmi a si lo. CNF i aa tinh mi cu Chin miphun zalonnak hmuh kho kha asi. CNF nih amah vote (me) hmuh kho ding politic a khel lo i, khel zawng aa timh hrimhrim lo. Ram le miphun caah a herh ning poah in a tuanmi dothlenbu asi caah mipi nih CNF hi ramkhel party pakhat bantuk hmu lo in, mipi he hmunkhat te in ramrian tuanti a biapi ngai. Dothlennak kan tuahmi hi CNF le a chung i a ummi pawl caah tuahmi dothlennak asi lo. Mipi dothlennak a si ti hi mipi nih kan theihpi hram uhlaw, ramrian he pehtlaih in, mipi lei nih a bu, a party le pumpak zong in ruahnak kan cheuhbauh uhlaw, chimhrim kan herh zawnah, hmaizah lote-in rak kan chimhring hram ko uh tihi chimh le cah ka duh mi asi.
TCP: Cozah zong nih Remdaihnak ser u Party ser u law Thimnak i cuh ve u tiin an in ti hna. Mizapi zong nih zeitin dah asi lai tiah theih an duh ngai.
PST: Hi konghi 2003 Party Conference (avoi 3nk) ah CNF hi ramchung ramkhel bu phun ah dirh lo ding bia khiahnak kan rak ngei cang. CNF nihcun, kan Chinram le Chinmiphun kanmah ten khuakhan lairel kho, Miphun zalonnak le ram thanchonak tuan a duhmi zeibantuk bu le ramkhel party poah he lungtho le biatak tein riantuanti kan i timh peng. Minung, Abu le party kha kan zoh mi asi lo. Miphun le ram ca ah an kalpimi policy tukha kan zohmi cu a si.
TCP: Atu CNF hi Hakha Thantlang ta tiphun in Chin unau cheukhat lei nih an ruahpeng i hi kong ah na hmuhning chim awk a tha lai maw?
PST: A minung zoh in an chim i a si. A taktak ahcun CNF i policy tu hi zoh ding a si. CNF nih Hakha Thantlang ca lawng a tuan lo. Chinmi zapi ca ah dothlennak a tuahmi bu a si. Chin State lawng hmanh si lo-in Chin state lenglei a ummi Chin miphun zaten huap in policy a tial i a kal pi ko. Atu zong inn-kaa nganpi onh in, Chinmi zapi i tel kho ding kalning tungtlang (Formation) hna a tuah chin lengmang. Ahopaoh luh khawh, tuanti khawh, ruahnak pek khawh le sawisel khawh a si ko. +++
No comments:
Post a Comment